මෙත් සිත හුරුකරමු | Cultivating a Heart of Loving-Kindness

 

                                   Photo Credit - https://www.pinterest.com/

හැඳින්වීම

 ශ්‍රී ලාංකික බෞද්ධ සමාජය තුළ “මෙත් සිත” හෙවත් මෛත්‍රීය පුරුදු කිරීම යන්න අතිශය වැදගත් අංගයකි. බොහෝ විට අප මෙත් භාවනා ගැන සිතන්නේ භාවනා මණ්ඩපයක හිඳගෙන වචනයෙන්  පමණක් මෙත් පතුරවන ක්‍රියාවක් ලෙසය. නමුත් අපේ දෛණික ජීවිතයේද මෙත් සිත පුහුණු කිරීමට හැකි අනේක ආකාර සරළ ක්‍රියාකාරකම් පවතිනවා. එයට උදාහරණ කීපයක් සඳහන් කල හැකියි.

 

උපාසක දානය

ශ්‍රී ලාංකිකයන් හැටියට අපට පෙනෙන අගනා පුරුද්දක් තමයි පෝය දිනවල උපාසක උපාසිකාවන් අරභයා කෙරෙන  දානය හා උපස්ථානය කිරීම. උපාසක දානයෙන් අනුග්‍රහය සපයන පින්වතුන් විශාල උත්සාහයකින් තමන්ගේ දැහැමින් උපයාගත් ධනය වැය කර ආහාර සකස් කර පන්සල් වෙත ගෙන යනවා. පළමුව එයින් අග්‍ර කොටස බුද්ධ පුජාවට පිරිනමනවා. පසුව මහා සංඝරත්නය වෙනුවෙන් භික්ෂූන් වහන්සේලාට  දානය වෙන් කරනවා. අවසානයේ, සිල්සමාදන් වූ උපාසක, උපාසිකාවන්ටද දානය බෙදා දෙනවා.

මෙම සියලු ක්‍රියාවලිය පුරාම පවතින්නේ ඉතාමත් මෛත්‍රී සහගත වාතාවරණයක් යටතේය. එකිනෙකාට සතුටින්, උණුසුම් සිතින් සියලු උපස්ථාන කිරීමෙන් පසුව, අවසානයේ බුලත් පුවක් හා දැහැත් පිරිනැමීමෙන් අණතුරුව, උපාසක පිරිස අතරින් එක් අයෙක් දානානිසංස සහිත ධර්මානුශාසනාවක් කරමින් සෙත් පිරිත් සමග පුන්‍යානුමෝදනවා කිරීම සිදුකරනු ලබනවා.  එය ඉතාම අර්ථවත්ය. මෙය වෘත්තීය වශයෙන් නොව, මෙත් සිතේ ක්‍රියාත්මක පුරුද්දක් ලෙස  බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට අනකූලව සිදු කෙරෙනවා.

 

                                             Photo Credit - https://www.pinterest.com/

කුරුල්ලන්ට හා සතුන්ට දානය දීම

බොහෝ ශ්‍රී ලාංකික නිවෙස්වල ගෙදරට යාබදව පොලොවේ සිට අඩි පහක් හෝ හයක් උසින් “කුරුල්ලන්ට ආහාර දමන පුවරුවක්” සවිකර තිබෙනවා. අපේ දෛනික ආහාරය ගැනීමට පෙර, පළමුව අපේ ආහාරයෙන් අතුරෙන් කොටසක් කුරුල්ලන්ටගේ  කෑම සඳහා එතැන තැබීම යනු අපේ සංස්කෘතික මෙත් පුරුද්දකි.

මෙහි අර්ථය ඉතා ගැඹුරුයි. අප දන්නේ නැහැ කුමන කුරුල්ලෙක් කොහේ සිට එනවාද කියා.. එතැනට පැමිණෙන්නෙ කපුටන්, ගිරවුන්, මයිනුන් සහ අනෙක් පක්ෂි විශේෂ. අප ඒ පක්ෂීන් හඳුනන්නෙ නැහැ වගේම අපට කිසිම ආකාරයක සම්බන්ධයක්ද නැහැ. පක්ෂීන්ට ආහාර දීමෙන් කිසිදු අයිතියක් හෝ ප්‍රතිලාභයක් බලාපොරොත්තු නොවෙමු. අපේ සිතෙහි පවත්නා එකම අදහස වන්නේ –
“සතෙකුගේ කුසගින්න නිවේවා, සතෙකුට ආහාරයක් වේවා.” යනුවෙනි. මෙය අනුභාවයෙන් පිරුණු, තන්හා විරහිත මෙත් කටයුත්තකි. එය මනස නිවී යාමට, තමාගේම මනස පිරිසිදු කරගැනීමටත් උපකාරී වේ.

ගෙදරක සුරතලයට ඇති කරන බල්ලන් බළලුන් හට ආහාරදීම මමය මගේය යන සිතිවිල්ල මුල්කරගත් එකකි. එහි අතහැර දීමක් නැත. නමුත් ඒ නිසාද මෙත් සිත වැඩෙන බව සත්‍යයකි.

සත්ත්ව කරුණාව

අප බොහෝ දෙනා ආහාර ඉතිරි වූ විට ඒවා ඉවත දමන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට ඒවා අනා මිශ්‍ර කර බඳුනක දමා ගෙවත්තේ කොනක තබනවා. “සතෙකුට ආහාරයක් වේවා” යන සිතුවිල්ලෙන් එතැනින් ඉවතට හැරී යනවා. පසුව එම ආහාරයෙන් අයාලේ යනබල්ලන්, බළලුන්,  හෝ වෙනත් සතුන් කුස පුරවා ගන්නා බව දන්නෙමු.

ඉතා උණුසුම් දිනවල බොහෝ නිවෙස්වල ගෙවත්තේ කෙලවරක වතුර බඳුනක් තබා තිබෙනවා. එමඟින් තිරිසන් සතුන්ට, කුරුල්ලන්ට, හෝ පිපාසයෙන්  සිටින සර්පයන්ටද ජීවිතය රැක ගැනීමට උදව් වෙයි.

මෙවැනි සරල ක්‍රියා මඟින් අපගේ මනස පිරිසිදු වේ. මනසෙහි ඇති ද්වේෂය, ක්‍රෝධය හා අනවශ්‍ය තරහය පහව යයි. මෙය දිනපතා අභ්‍යන්තර සන්සිඳීමක් ලබාදෙන මෙත් පුහුණුවකි.

 **දෛනික මෙත් සිතේ සමුච්චිත බලය**

මෙම පිළිවෙත් දිනපතා ක්‍රියාත්මක වන විට, ඒවා තවදුරටත් පිළිවෙත් නොවේ. ඒවා හදවතේ බලවත් පුහුණුවක් බවට පත්වේ. මෙම සුසංයත, මෛත්‍රි සහගත ක්‍රියාවලින් රැස්වන කුසල් සමුච්චය අතිමහත් ය. එමඟින් හදවත මෘදු කරයි, "අප" හා "ඔවුන්" යන ද්විත්ව බව බිඳ දමයි, සියලු සත්වයන්ට නිර්බාධකව, අවිච්ඡන්නව දයාංගුකම්පාව පුරුදු කරයි.

ලැබීමක බලාපොරොත්තුවක් හෝ හඳුනාගැනීමක් නොමැතිව සිදු කරනු ලබන බොහෝ ක්‍රියා බොහෝ විට නිහඬ ඒවා වන බව එය අපට ඉගැන්වයි. මෛත්‍රියේ නිහඬ භාෂාවෙන්, බෙදාගත් සෑම භෝජනයක්ම, තබන ජල පාත්‍රයක්ම, ක්‍රියාවලින් පවතින ප්‍රේමණීය ලෝකයක් සඳහා කරනු ලබන ප්‍රාර්ථනාවකි.

නිගමනය

මෙත් සිත පුහුණු කිරීම කියන්නේ විශාල ව්‍යාපෘතියක් නොවෙයි. එය දෛනික ජීවිතයේ අගනා කුඩා ක්‍රියාවලියකි. උදාවන සෑම දිනකම අපට හැකියාවක් තියෙනවා – කුරුල්ලන්ට අතුරක්, සතුන්ට වතුරක්, හා සෙනෙහසක් දීමට.මෙවැනි පුරුද්දක් රටේ පුරා, ලෝපුරා  ව්‍යාප්ත වීමෙන්, සමාජයේ මෛත්‍රී හා කරුණාව වර්ධනය වේ. ඒ මගින් ලෝකය නිරතුරුව මෘදු හා සන්සිඳුනු  බවක් ඇති කරයි.

“සත්තා නමෝතු සුඛී හොනු — සියලු සතුන් සනීපයෙන් හිඳිත්වා.”

**සියලු සත්වයන් සුව සේ වේවා!**

 

**මූලාශ්‍ර / References (Included as per your request):**

*   The Pali Canon, specifically the *Karaniya Metta Sutta* (The Discourse on Loving-Kindness) and the various teachings on *Dana* (generosity) found in the *Anguttara Nikaya*.

*   The cultural practices described are based on lived experience and are well-documented in anthropological studies on Sri Lankan Theravada Buddhism.

*   Concepts like *Tanha* (craving) and *Kusala Karma* (wholesome actions) are central to Buddhist philosophy and are explained in foundational texts like *Visuddhimagga* (The Path of Purification).